W jaki sposób poprawnie odmieniamy
wyraz rzeczpospolita? Rzeczpospolitej czy rzeczypospolitej?
Takie pytanie zadano mi wczoraj, a dziś stanowi ono przedmiot najnowszych rozważań.
Rzeczownik ten – podobnie jak na
przykład Wielkanoc, o której pisałem tutaj oraz tu – jest zrostem, czyli
rodzajem bezpośredniego połączenia dwóch wyrazów (rzecz oraz pospolita).
O złożoności tego typu struktur świadczy fleksja, obejmuje ona
bowiem obie części składowe (por. Białegostoku, Wielkiejnocy itp.).
W wypadku rzeczpospolitej i Wielkanocy dopuszcza się jednak
fleksyjną oboczność, co oznacza, że w podanych wyrazach możemy pominąć fleksję
wewnętrzną. Innymi słowy – można mówić i pisać o rzeczpospolitej oraz rzeczypospolitej.
Obie wersje są bowiem dopuszczalne (zob. tabela na końcu).
Warto również uwzględnić podczas tej
lekcji poprawnej polszczyzny kwestię zapisu. Ona również jest złożona. Gdy
odnosimy ów wyraz do ustroju, obowiązuje nas pisownia małą literą. Jeśli natomiast mamy na myśli nazwę Polski, bezwzględnie należy
zastosować wielką literę (por. rzeczpospolita szlachecka, ale Rzeczpospolita,
a także Rzeczpospolita Polska, Polska Rzeczpospolita Ludowa itp.).
Na marginesie powyższych rozważań
wskażmy, że etymologicznie Rzeczpospolita znaczy tyle, co „dobro wspólne”.
