piątek, 30 maja 2014

Według i jego skrót oraz według a podług

Dwie kwestie dotyczące przyimka według. Zapytano mnie bowiem o to, jak poprawnie wygląda skrót utworzony od tegoż przyimka oraz czym jest podług. Odpowiedzi na oba pytania znajdują się poniżej.

Za poprawny skrót utworzony od wyrazu według uznać należy wg – formę bez kropki. Jest to bowiem zgodne z zasadą, w myśl której nie stawiamy kropki po wyrazach składających się z pierwszej i ostatniej litery. Pisałem o tym zresztą na początku mojej blogowej „kariery” (zobacz wpis).

Jeśli idzie zaś o podług, jest to dawna forma według właśnie. Bardzo już przestarzała, niemal niespotykana. Właściwie można ją spotkać chyba tylko w starych książkach. Należy pamiętać, że semantycznie znaczy tyle, co według.

Przy okazji na zakończenie pozdrawiam bardzo serdecznie klasę VIb ze Szkoły Podstawowej w Zbąszynku. Szkraby Kochane dowiedziały się dziś o blogu i ciekawi mnie, ile osób tu zaglądnie. Wszystkiego Dobrego, Kwiatki!

niedziela, 25 maja 2014

Wkurzać!

Dzisiaj pragnę udzielić Wam drobnej uwagi stylistycznej na temat czasownika wkurzać, który jest bardzo często spotykany w naszym ojczystym języku. Uważajmy, Mili Państwo, na ten czasownik. Jest on bardzo potoczny i nie powinniśmy używać go „na prawo i lewo”, a już zupełnie nie wolno używać go w sytuacjach oficjalnych, zwłaszcza w języku pisanym.

Profesor Miodek uważa, że od wkurzania się jest niedaleka droga do wkurwiania i dlatego powinniśmy rezygnować z niego w każdej sytuacji. Przyznać trzeba, że jest wiele słów, jakimi możemy zastąpić ów czasownik. To na przykład zdenerwować się czy zirytować. Warto zatem częściej używać tych form i nie wkurzać przy tym naszych odbiorców.

sobota, 17 maja 2014

Około jako przyimek

W kolejnym moim rozważaniu skupiam uwagę czytelników na przyimek około. Zastanowimy się dziś bowiem, z którym przypadkiem łączy nam się ów przyimek w zdaniu. Bo czy można powiedzieć: Było około sto studentów (mianownik) czy Było około stu studentów (dopełniacz)?

Słowniki poprawnościowe są jednoznaczne i mówią wprost, iż przyimek około łączy się z dopełniaczem, dlatego za poprawną formę uznać możemy jedynie zdanie: Było około stu studentów

poniedziałek, 12 maja 2014

Wicedyrektor czy vicedyrektor?

Która pisownia na określenie zastępcy dyrektora (ale nie tylko) jest poprawna? Wicedyrektor czy vicedyrektor, bo i z taką pisownią można się również spotkać niestety?

Niestety, dlatego że tylko pierwsza forma jest poprawna, czyli wicedyrektor, wiceprezes, wicemistrz itd. Nierzadko zdarza się, że ktoś zastosuje pisownię skróconą, często tworząc przy tym niezidentyfikowane twory językowe, jak na przykład v-dyr. Trudno przejść obojętnie nad czymś takim. Jeżeli już skracamy tego rodzaju wyraz, należy wiedzieć, że skrótowi podlega druga część wyrazu, a nie człon wice, stąd poprawnie zapisana wersja skrócona powinna przybierać następującą formę: wicedyr., wiceprez. itd.

sobota, 10 maja 2014

„Nie” z imiesłowami przymiotnikowymi

Imiesłów to forma czasownika, która sprawia wyjątkową trudność i tak jest na przykład z pisownią partykuły „nie” z imiesłowami przymiotnikowymi. Dziś jednak biorę ów imiesłów na tapet, licząc, że za pomocą tego krótkiego wykładu sprawa znacznie się Państwu objaśni i nie będziecie się już zastanawiać, w jaki sposób poprawnie piszemy „nie” z wyżej wspomnianym imiesłowem.

Do niedawna, bo do końca lat 90., zasada mówiła, że imiesłów przymiotnikowy z „nie” piszemy razem wtedy, gdy jest on użyty w znaczeniu przymiotnikowym, a jeśli użyto imiesłowu przymiotnikowego w znaczeniu czasownikowym, zalecano pisownię rozdzielną. Ponieważ czasem trudno było określić, w jakim znaczeniu imiesłów został użyty, zasadę tę w roku 1998 zmieniono. Zgodnie z nowo powstałą regułą, wszystkie imiesłowy z „nie” piszemy razem, czyli np.: nieoceniony, niezrobiony, nienapisany, nietknięty, niewzięty itd.

Dlaczego więc czasem jeszcze można spotkać się z pisownią rozdzielną? Drodzy Państwo, uznaje się jeszcze dziś wciąż rozdzielną pisownię „nie” z imiesłowem, jeżeli ewidentnie został użyty w formie czasownikowej. Nie jestem zwolennikiem tego typu liberalizmu językowego, bo jest to pewnego rodzaju przykład takowego zjawiska. Omijamy w swoisty sposób jakąś regułę. Jeżeli zasada mówi o pisowni łącznej partykuły „nie” z imiesłowami przymiotnikowymi, to wolę, aby takowej pisowni się trzymać i dlatego wszystkim proponuję (zarazem gorąco namawiam), aby imiesłowy przymiotnikowe z „nie” pisać razem.

Uwaga! Wyjątek stanowi taka sytuacja, kiedy mamy do czynienia z ewidentnym zaprzeczeniem, jak na przykładu tu: Nie siedzące miejsce, lecz stojące, albo jeśli występują w zdaniu spójniki, jak ni i ani, np. Człowiek ten jest ani nie opętany, ani nie chory. W obu wypadkach pisownia oddzielna jest poprawna.

sobota, 3 maja 2014

3 maja (nie: 3 maj)

Dziś krótko, mam bowiem nadzieję, że temat, którego wyjaśnienia się podejmuję, jest tak oczywisty, że nawet nie trzeba o tym pisać. A chodzi o datę dzisiejszego święta, lecz nie tylko.

Świętujemy dziś rocznicę uchwalenia Konstytucji 3 maja. Maja, Mili Państwo, dziś mamy trzeci maja, a nie: trzeci maj. Konstytucję uchwalono też trzeciego maja, tyle że w roku 1791. Trzeci maj mieliśmy w… 3 r. n.e. Dziś na przykład mamy 2014. maj. A jeśli idzie o datę, to mówimy wyłącznie 3 maja, bo w domyśle mówimy trzeci [dzień] maja. I tak, jutro będziemy mieli 4 [dzień] maja, pojutrze 5 [dzień] maja itd. Dlatego w datach miesiąc zawsze podajemy w dopełniaczu, a nie w mianowniku.

czwartek, 1 maja 2014

O pisowni wyrazów z przedrostkami

Coraz częściej dostrzegam źle zapisane wyrazy z różnego rodzaju przedrostkami. I tak na przykład ostatnio spotkałem się z arcy trudną choreografią (o pisowni przedrostka arcy pisałem kilka tygodni temu, zobacz tu), z turniejem mini piłki siatkowej, z super ofertą czy ekstra promocją.  Wszystkie podane przykłady są zapisane błędnie.

Zasada o pisowni przedrostków z wyrazami pospolitymi jest jedna i niezmienna. Głosi ona, że wszystkie przedrostki (zarówno rodzime, jak i obce) piszemy łącznie z wyrazami pospolitymi i dlatego choreografia może być co najwyżej arcytrudna, odbyć się może jedynie turniej minipiłki, zaś w sklepach czy w hipermarketach można trafić tylko na superoferty czy ekstrapromocje