środa, 14 października 2015

Czy „nieopodal” to przeciwieństwo „opodal”?

Jeżeli mówimy, że coś znajduje się opodal to znaczy, że to coś jest w pobliżu. Co zatem oznacza nieopodal? Że dany przedmiot nie znajduje się w bliskiej odległości? 

Dawniej rzeczywiście powyższe wyrazy były przeciwieństwami (antonimami), współcześnie jednak, wskutek różnych zawiłości w językowej przeszłości polszczyzny, używa się tych słów zamiennie, traktuje się je zatem jako synonimy. Nie jest to logiczne, gdyż odbywa  się to wbrew panującym ogólnym zasadom (por. pary dobry ≠ niedobry; smaczny ≠ niesmaczny itp.), zachodzi w tym wypadku sprzeczność określana mianem antynomii. Sytuację tę aprobujemy, traktując ją jako wyjątek.

Przy okazji warto wspomnieć, że zarówno opodal, jak i nieopodal mogą pełnić dwojakie funkcje. Po pierwsze, jako przysłówki, np. Pracuję opodal (lub nieopodal). Po drugie zaś, jako przyimki, np. Lubię spacerować nieopodal parku (lub opodal). Warto również omówić kwestię pisowni wyrażenia z partykułą nie (por. nieopodal czy nie opodal?). Bardzo długo wydawnictwa poprawnościowe sugerowały pisownię rozdzielną, dziś natomiast dopuszcza się również pisownię łączną (którą ja preferuję). Oba sposoby zapisu są równoprawne.