Ilustracja z Encyklopedii staropolskiej ilustrowanej Z. Glogera (źródło: Wikipedia)
Wraz z Wielkim Czwartkiem
rozpoczynają się najważniejsze święta dla chrześcijan upamiętniające śmierć i zmartwychwstanie
Jezusa. Pisałem już o tym, jak pisać o świętach wielkanocnych, jak odmieniać rzeczownik Wielkanoc. Na łamach Językowych rozważań poruszałem
również zagadnienie dotyczące paschy (co to takiego i jak się deklinuje). Dziś natomiast pragnę skupić uwagę czytelników na ostatnim dniu świąt, mianowicie na lanym poniedziałku.
Drugi dzień świąt wziął swoją nazwę
od zwyczaju, zgodnie z którym ludzie oblewają się nawzajem wodą. Z tego powodu
ów poniedziałek zwany jest lanym. Podkreślmy, że prawidłowy zapis to taki, w
którym oba wyrazy (i poniedziałek, i lany) będą zapisane małymi
literami: lany poniedziałek (nie: *Lany Poniedziałek).
Warto zauważyć, że obowiązuje
również inna nazwa na omawiany tu zwyczaj polewania się wodą w poniedziałek wielkanocny.
To śmigus-dyngus. Nazwa pochodzi prawdopodobnie z niemieckiego Schmeckostern
lub Schmackostern (‘bić’). Dawniej smagano bowiem (najczęściej
dziewczyny) witkami wierzb albo palmami z Niedzieli Palmowej po nogach. Do tego
zwyczaju wkrótce dołączyło polewanie wodą. Drugi człon wyrazu (dyngus)
znajduje swą etymologię w staroniemieckim wyrazie Dingnus lub Dingnis
(‘okup, wykupno od podpalenia, rabunku’) oznaczający wykupowanie się różnymi
darami. Domyślamy się zapewne, że chodziło o to, aby ustrzec się obfitego
oblania wodą.
Prawidłowa pisownia określenia śmigus-dyngus
jest taka, jak zaprezentowano – małymi literami i z łącznikiem. Małe
litery wynikają z faktu, że to zwyczaj, a nie święto. Dywiz z kolei warunkuje zasada
ortograficzna głosząca, że należy stosować łącznik w parach wyrazów podobnie brzmiących, występujących zawsze
razem i mających charakter zestawień równorzędnych. Dla przykładu wymieńmy
takie pary wyrazów: czary-mary, esy-floresy, kogel-mogel, rach-ciach
itp.
Jednocześnie na
zakończenie tych świątecznych rozważań już dziś z okazji świąt wielkanocnych pragnę
Państwu życzyć wiosennej radości, pogody ducha, spokoju, ciepła i nadziei. Bezmiaru
dobra!
