środa, 11 grudnia 2013

Problematyczne czasowniki z wygłosowym „-nąć”

Niejeden z nas zatrzymuje się, przede wszystkim w wypowiedziach spontanicznych, gdy przychodzi nam odmienić jakiś czasownik zakończony na -nąć. Nie zawsze okazuje się to tak proste i oczywiste. Wybranym czasownikom tego typu dziś się przyjrzymy.

Weźmy na przykład czasownik zniknąć. W czasie przeszłym powiemy znikł czy zniknął? A czas przeszły od czasownika wybuchnąć brzmi wybuchł czy wybuchnął? Akurat w obu wypadkach zarówno pierwsza, jak i druga forma jest poprawna. Jest to charakterystyczna cecha czasowników zakończonych na -nąć, że mają nierzadko wariantywne formy czasu przeszłego, nie jest to jednak reguła stała.

Tak jak można mówić wybuchł i wybuchnął, znikł i zniknął, tak znajdziemy takie czasowniki, które mimo podobieństwa mają tylko jedną poprawną formę. Może też być tak, że dla rodzaju męskiego istnieją dwie formy poprawne (tzw. oboczności), ale w rodzaju żeńskim mamy tylko jedną poprawną możliwość. Przykładowo marznąć. Poprawna forma to marzł, ale dopuszcza się również formę marznął, podczas gdy poprawny żeński odpowiednik tego czasownika w czasie przeszłym to wyłącznie marzła (nie: marznęła). Podobnie rzecz się ma z czasownikiem wyniknąć. Formy męskie wynikł oraz wyniknął są poprawne, ale dla rodzaju żeńskiego dopuszczalna jest tylko forma wynikła (warto zapamiętać, bo akurat wyniknęła słyszy się bardzo często, a jest to niepoprawne)!

Chyba nie ma innej rady, jak sięgać po słownik w wątpliwych czasownikach. Nauczenie się wszystkich tego typu form byłoby bowiem niezwykle trudne. Można również zastępować problematyczne czasowniki synonimami.