wtorek, 24 września 2013

Zrób głośniej, czyli co?

Gdy ktoś słucha głośno muzyki albo ogląda za głośno telewizję, prosimy o ściszenie, mówiąc przykładowo: Ścisz to! Wydanie polecenia o znaczeniu odwrotnym, tzn. przeciwnego do „ściszania”, sprawia już nieco większy kłopot. Sytuacja nam się znacznie komplikuje.

W użyciu jest kilka czasowników, w związku z czym słyszymy, że odbiorniki możemy na przykład pogłośnić, podgłośnić, podgłosić, zgłośnić, zrobić głośniej, podkręcić itp. Spośród czterech pierwszych form tylko jedna jest poprawna – pogłośnić.

Ów czasownik powstał, co widać, od przymiotnika głośny. Takie czasowniki odprzymiotnikowe tworzymy między innymi za pomocą przedrostka po- i przyrostków –ić/-yć, np. polepszyć (gdy coś polepszamy), pozłocić (gdy coś pozłacamy). Przedrostek pod- nie jest najlepszy, ponieważ służy on do tworzenia czasowników od innych czasowników, np. podbiec, podciągnąć, a czasownika głośnić w języku polskim nie ma, dlatego odrzucamy formę podgłośnić. Forma podgłosić jest niepoprawna, gdyż zawiera wspomniany przedrostek pod-, a także dziwną formę –głosić, która z głośnością nie ma nic wspólnego. Zgłośnić jest podobny do pogłośnić, prawdopodobnie powstało przez analogię do ściszyć, ale przedrostek z- (tak jak pod-) również stosowany jest do czasowników tworzonych od czasowników, np. zjeść, zbadać.

Jestem daleki od całkowitej negacji formy zgłośnić, niemniej formę pogłośnić uważam za lepszą. Dlatego też – Szanowni Państwo – nie podgłaśniajcie, nie podgłaszajcie, nie zgłaśniajcie odbiorników radiowych, telewizyjnych i innych. Najpoprawniej będzie, jeśli urządzenia te będziemy pogłaśniać, dlatego je pogłaśniajmy!