sobota, 1 lutego 2014

„Nie” z rzeczownikami odczasownikowymi

Zadano mi pytanie, który zapis jest poprawny: niedotrzymanie czy nie dotrzymanie. Odpowiedź prawidłowa: na ogół razem. Piszę „na ogół”, ponieważ są dozwolone sytuacje, kiedy można posłużyć się zapisem oddzielnym, ale po kolei.

Powyższy dylemat ma niewątpliwie związek ze słowem, z jakiego ów rzeczownik się wywodzi. Mowa o czasowniku dotrzymać, który w połączeniu z partykułą przeczącą nie jest pisany oddzielnie (nie dotrzymać) w myśl zasady, że nie z czasownikami piszemy oddzielnie. Jednak wyraz powstały od czasownika dotrzymać, przybierający formę dotrzymanie, jest rzeczownikiem (zwanym rzeczownikiem odczasownikowym), a partykułę nie z rzeczownikami pisze się razem, stąd zapis niedotrzymanie jest poprawny. To, że dany rzeczownik pochodzi od czasownika, jest w tym wypadku bez znaczenia. Podobnie jest z innymi rzeczownikami powstałymi od czasowników, np. niedopowiedzenie, niepowodzenie, nieotrzymanie.

Gdy jednak słowo niedotrzymanie jest nie tylko zaprzeczeniem, ale również przeciwstawieniem treści, zapisujemy owo wyrażenie osobno, np. Nie dotrzymanie słowa było najgorsze, lecz zdrada. I w takiej sytuacji partykułę nie oddziela się od rzeczownika.