Jedna z moich korespondentek
zwróciła się do mnie z pytaniem o to, jaką postać w celowniku przyjmuje Kraków.
Skoro padło takie pytanie, postanowiłem zająć się tematem, poszerzając
rozważania o dolnośląskie miasto Wrocław i inne miejscowości, które różnią się
znacznie typem deklinacji.
Nazwy miejscowe, które kończą się w
mianowniku spółgłoską m lub w, mogą odmieniać się dwojako. Albo
twardotematowo, albo miękkotematowo. O tym, która deklinacja występuje, decydują
względy historycznojęzykowe. Tam, gdzie kiedyś na końcu był przyrostek
dzierżawczy -jь, dominuje odmiana
miękkotematowa. Nazwy, które zaliczamy do tej grupy, powstały bowiem od imion
osób i oznaczały właścicieli tych miejscowości (np. Jarosław to gród
(czyj?) Jarosławi).
Do
grupy nazw miejscowych mających odmianę miękkotematową – prócz sygnalizowanego już
Jarosławia (nie: *Jarosława) – zaliczamy przywołany w tytule Wrocław
(mówimy: Jadę do Wrocławia, nie: *Wrocława). Poza nimi zaś tą
odmianą charakteryzują się takie miasta, jak m.in. Bytom (por. Byłem w
Bytomiu, nie: *Bytomu), Oświęcim (zob. Pojechałem do
Oświęcimia, nie: *Oświęcima), a także Radom i Okocim.
Twardotematowo
odmienia się Kraków. Poprawnie jest zatem, gdy celownik przyjmie formę Krakowowi
(nie: *Krakowiowi). Taka deklinacja tyczy się zresztą większości rzeczowników
o zakończeniu -ew, -ów (por. Sochaczew, Tczew, Pleszew,
Łuków, Ostrów Wielkopolski i in.).
Warto jednak zaznaczyć, że jeżeli nazwę Kraków poprzedza przyimek ku, dopuszcza się oboczność formy celownika. Można wówczas
powiedzieć, że zmierzamy ku Krakowowi, jak i ku Krakowu, przy
czym w pozostałych wypadakch (wtedy, kiedy nie ma przyimka ku)
obowiązuje nas wyłącznie forma Krakowowi (nie: *Prezydent dziękował całemu
Krakowu, ale: Prezydent dziękował całemu Krakowowi).
Na
koniec warto porównać, jak zachowują się wszystkie przypadki poszczególnych nazw
miękkotematowych i twardotematowych. Za przykład niech posłużą przywoływane już
dziś niejednokrotnie Kraków oraz Wrocław:
uwagi
|
|||
M.
|
Kraków
|
Wrocław
|
|
D.
|
Krakowa
|
Wrocławia
|
|
C.
|
Krakowowi
|
Wrocławiowi
|
ale: ku Krakowowi//ku
Krakowu
|
B.
|
Kraków
|
Wrocław
|
|
N.
|
Krakowem
|
Wrocławiem
|
|
Ms.
|
Krakowie
|
Wrocławiu
|
|
W.
|
Krakowie!
|
Wrocławiu!
|
