Problem z przecinkiem

Pani Dorota napisała niedawno do mnie pytanie w sprawie przecinka w zdaniu: Dzięki temu(,) dbasz nie tylko o siebie, ale i o środowisko. Według pani Doroty brakuje w przytoczonej wypowiedzi przecinka pomiędzy zaimkiem „temu” a czasownikiem „dbasz”. Czy rzeczywiście?

W omawianym dziś zdaniu miejsce dla przecinka jest wyłącznie przed spójnikiem „ale”. Interpunkcja w języku polskim jest ściśle powiązana ze składnią, nie zaś z wymawianiem poszczególnych elementów zdania. Choć możemy sobie pozwolić na krótką pauzę przy czytaniu powyższej wypowiedzi, przecinkiem tego nie sygnalizujemy.

Przy okazji niniejszego artykułu informuję, że są to ostatnie rozważania w tym sezonie. Na kolejne przyjdzie Państwu czekać do drugiej połowy sierpnia. Nie rezygnuję całkowicie z publikacji facebookowych, posty mogą jednak pojawiać się rzadziej. Dłużej także mogę odpowiadać na Państwa zapytania. Życzę spokojnego wypoczynku wszystkim korzystającym w wakacyjnym czasie z urlopów.

„Północna Dakota” czy „Dakota Północna”?

Dakota Północna (podobnie zresztą jak Dakota Południowa) to jeden z 50 stanów USA. Pan Marek zauważył, że w języku angielskim nazwę tę zapisujemy w taki sposób, że zaczynamy od przymiotnika (North Dakota). Czy wobec tego w polszczyźnie powinno być tak samo?

Słownik ortograficzny odnotowuje wyłącznie postaci Dakota Północna i Dakota Południowa. To oznacza, że tylko te formy są poprawne, o ile dodatkowo są zapisywane wielkimi literami. Przy okazji wskażmy, że przymiotnik utworzony od rzeczownika Dakota to dakotyjski.

Skąd się wziął wyraz „mundial”?

W czwartek – jak powszechnie wiadomo –  rozpoczęły się XXI Mistrzostwa Świata w Piłce Nożnej. Impreza ta jest tak popularna, że postanowiłem napisać o niej artykuł. Czy wiedzą Państwo, dlaczego światowe mistrzostwa w piłce nożnej nazywamy także mundialem?

Mundial pochodzi z języka hiszpańskiego i jest przymiotnikiem oznaczającym to, co ‘światowe’. Swoją popularność wyraz ten w polszczyźnie zawdzięcza szczególnie mistrzostwom, które odbyły się w 1978 roku w Argentynie. W krajach hiszpańskojęzycznych oficjalna nazwa tych rozgrywek to bowiem El Campeonato Mundial de Fútbol. Od tej właśnie nazwy zaczęliśmy stosować ów przymiotnik na gruncie polskim w odniesieniu do mistrzostw świata w piłce nożnej w ogóle.

„Swej” czy „swojej”?

Pan Jakub zapytał mnie niedawno o zaimek dzierżawczy swej / swojej. W jego odczuciu pierwsza forma ma charakter potoczny. Czy słusznie?

Sytuacja wygląda tak, że obie formy omawianego dziś zaimka uważa się za tak samo poprawne. Na pewno niesłusznie uważa się krótszy odpowiednik tego wyrazu (swej) za potoczne, jest zgoła przeciwnie. Te skrócone formy zaimków, bo nie tylko swoje ma alternatywną wersję (por. moja / ma, twoja / twa), odbierane są nie tyle jako potoczne, ile dostojniejsze, książkowe czy wręcz archaiczne. Można tych form używać, ale trącą one swego rodzaju uroczystością

Jak pisać o Wyżynie Lubelskiej?

Wyżyna Lubelska jest położona w południowo-wschodniej części Polski. Stanowi ona inspirację do moich kolejnych polonistycznych rozmyślań. Dlaczego tę wyżynę piszemy wielką literą, a np. wyżynę Pamir już inaczej?

Na wszystko wpływ ma zasada ortograficzna, w myśl której jeśli nazwa własna składa się z dwu członów i człon drugi jest rzeczownikiem w mianowniku nieodmieniającym się, wówczas piszemy pierwszy człon małą literą, a drugi wielką, dlatego więc wyżynę Pamir zapisujemy w następujący sposób. Z taką sytuacją nie mamy z kolei do czynienia w wypadku Wyżyny Lubelskiej i innych (np. Wyżyna Małopolska). Tu odmianie podlegają oba człony, a to oznacza, że zapisujemy je wielkimi literami.

Czy wyraz „e-book” się odmienia?

W dobie mediów elektronicznych coraz większą popularnością cieszą się e-booki [wym. ibuki], czyli książki dostępne właśnie w wersji elektronicznej (wyrazem tym określamy także urządzenia umożliwiające odczytanie takiego tekstu). Jak poprawnie odmieniamy ten rzeczownik?

E-book – w przeciwieństwie do YouYube’a – nie potrzebuje apostrofu, ponieważ ostatnia głoska jest sukcesywnie wymawiana. Pamiętać jednak trzeba bezwzględnie o dywizie między literą e [wym. i], będącą pierwszym członem wyrazów złożonych wskazującym na ich związek znaczeniowy z Internetem, a wyrazem book. Wobec powyższego wzorcowa odmiana przedstawia się, jak następuje: e-booka, e-bookowi, e-bookiem, e-booku.