Kadr z filmu Pan Tadeusz, reż. Andrzej Wajda, Polska 1999 r.
W postać Hrabiego wcielił się Marek Kondrat
W postać Hrabiego wcielił się Marek Kondrat
W tym tygodniu z siódmoklasistami
zaczynam omawiać Pana Tadeusza. Jak wiadomo, jednym z jego bohaterów jest
Hrabia. Ponieważ rzeczownik ten sprawia niekiedy problemy przy odmianie,
postanowiłem poświęcić jemu kolejne rozważania.
Zacznijmy od
definicji. Wyraz ten ma dwa znaczenia: (1) ‘tytuł
arystokratyczny; też: osoba nosząca ten tytuł’; (2) ‘w czasach
średniowiecznych w Europie Zachodniej: wyższy urzędnik, zarządca hrabstwa,
potem dziedziczny pan okręgu, lennik króla’. Samo wyjaśnienie tych pojęć
wskazuje na to, że wyraz ten może już nie bić rekordów popularności, a to z
kolei może stanowić przyczynę problemów fleksyjnych.
Rzeczownik
hrabia w liczbie pojedynczej wolno nam odmieniać na dwa sposoby, z czego
pierwszy zaprezentowany sposób jest dziś częstszy (bo współcześniejszy), drugi
z kolei – z którym notabene spotykamy się w poemacie Mickiewicza – ma charakter
przestrzały. Można więc powiedzieć, że nie ma hrabiego albo hrabi.
Przyglądać się można hrabiemu albo znów hrabi. Można widzieć hrabiego albo
hrabię itd. Całość odmiany zbiera poniższa tabela (pogrubioną czcionką zaznaczono
formy zalecane).
|
l. p.
|
l. m.
|
M.
|
hrabia
|
hrabowie a. hrabie
|
D.
|
hrabiego a. hrabi
|
hrabiów
|
C.
|
hrabiemu a. hrabi
|
hrabiom
|
B.
|
hrabiego a. hrabię
|
hrabiów
|
N.
|
hrabim a. hrabią
|
hrabiami
|
Ms.
|
hrabim a. hrabi
|
hrabiach
|
W
|
hrabio
|
hrabiowie a. hrabie
|
Przy okazji niniejszych rozważań dodajmy, że w odniesieniu do bohatera
epopei Mickiewicza obowiązuje nas pisownia wielkimi literami. Jest to bowiem
imię postaci. Gdy zaś mówimy o tytule, którym może posługiwać się jakaś osoba,
zapiszemy ten rzeczownik małą literą. Warto wskazać jednocześnie, że skrót od
tego tytułu przyjmuje postać hr.